काश्मीर हा भारत आणि पाकिस्तान यांच्यातील वादग्रस्त प्रदेश आहे,(Pahalgam Attack) जिथे १९८९ पासून दहशतवादी कारवाया आणि बंडखोरी सुरू आहे. गेल्या काही वर्षांत काश्मीरमधील हिंसाचार कमी झाला होता, आणि पर्यटन क्षेत्रात मोठी वाढ झाली होती. २०२४ मध्ये, सुमारे ३५ लाख पर्यटकांनी काश्मीरला भेट दिली, ज्यामुळे स्थानिक अर्थव्यवस्थेला मोठा फायदा झाला. पाहलगाम, जो ‘भारताचा स्वित्झर्लंड’ म्हणूनही ओळखला जातं, हे पर्यटकांचं आवडतं ठिकाण आहे. मात्र, २०१९ मध्ये जम्मू आणि काश्मीरचा विशेष दर्जा रद्द केल्यापासून, काही दहशतवादी संघटनांनी स्थानिक आणि बाहेरून येणाऱ्या नागरिकांवर हल्ले केले आहेत. या हल्ल्याचं कारणही असंच काहीसं आहे, ज्याबद्दल आपण पुढे बोलणारच आहोत.
काल २२ एप्रिलला दुपारी २:३० च्या सुमारास, बैसारण मेडो येथे ४ ते ६ दहशतवाद्यांनी पर्यटकांवर हल्ला केला. हे ठिकाण पाहलगामपासून ५ किमी अंतरावर आहे आणि तिथे केवळ पायी किंवा घोड्यावरूनच पोहोचता येतं, ज्यामुळे सुरक्षा यंत्रणांना तिथे तातडीने पोहोचणं कठीण होतं. दहशतवाद्यांनी जवळून गोळीबार केला, आणि प्रत्यक्षदर्शींनुसार, त्यांनी पर्यटकांचे नाव आणि धर्म विचारून गैर-मुस्लिमांना लक्ष्य केलं. काहींना त्यांनी जवळून गोळ्या घातल्या, तर एका महिलेला जिवंत सोडलं, जेणेकरून ती या हल्ल्याची भीषणता जगाला सांगू शकेल.
या हल्ल्यात २६ जणांचा मृत्यू झाला, ज्यात २४ भारतीय पर्यटक, दोन स्थानिक नागरिक आणि दोन परदेशी पर्यटक जे नेपाळ आणि संयुक्त अरब अमिराती येथील होते, यांचा समावेश आहे. मृतांमध्ये भारतीय नौदलाचा २६ वर्षीय अधिकारी लेफ्टनंट विनय नरवाल आणि गुप्तचर विभागाचा एक अधिकारी यांचाही समावेश आहे. या दहशतवादी हल्ल्यात महाराष्ट्रातील सहा पर्यटकांचा मृत्यू झाला. यामध्ये ठाणे जिल्ह्यातील डोंबिवली येथील तीन पर्यटक, संजय लेले, अतुल मोने, हेमंत जोशी यांचा समावेश आहे, तर पनवेलमधील एक आणि पुण्यातील दोन पर्यटकांचा समावेश आहे. जखमींमध्ये अनेकांची प्रकृती गंभीर आहे, आणि त्यांना श्रीनगर आणि अनंतनाग येथील रुग्णालयांमध्ये दाखल करण्यात आलं आहे.
हल्ल्याची जबाबदारी ‘द रेझिस्टन्स फ्रंट’ (TRF) या दहशतवादी गटाने घेतली, जो पाकिस्तानस्थित लष्कर-ए-तैयबाचा एक उपगट आहे. त्यांनी सोशल मीडियावर एका मेसेजमध्ये म्हटलं की, हा हल्ला काश्मीरमध्ये ‘८५,००० बाहेरील लोकांच्या’ स्थायिकरणाविरोधात आणि ‘लोकसंख्याशास्त्रीय बदलां’विरोधात होता. हल्ल्यापूर्वी दहशतवाद्यांनी क्षेत्राची पाहणी केली होती आणि स्थानिक स्लीपर सेल्सच्या मदतीने हल्ला अचूकपणे पार पाडला.
हल्ल्याची माहिती मिळताच, भारतीय लष्कर, जम्मू आणि काश्मीर पोलिस आणि CRPF यांनी संयुक्त कारवाई सुरू केली. बैसारण मेडो येथे हेलिकॉप्टरद्वारे जखमींना बाहेर काढण्यात आलं, तर स्थानिकांनी घोड्यांद्वारे जखमींना खाली आणण्यास मदत केली. केंद्रीय गृहमंत्री अमित शहा यांनी तातडीने श्रीनगरला भेट दिली आणि सुरक्षा व्यवस्थेचा आढावा घेतला. प्रधानमंत्री नरेंद्र मोदी यांनी आपला सौदी अरेबिया दौरा अर्धवट सोडून दिल्लीला परत येऊन राष्ट्रीय सुरक्षा सल्लागार अजित डोवाल आणि परराष्ट्रमंत्री एस. जयशंकर यांच्यासोबत बैठक घेतली.
राष्ट्रीय तपास यंत्रणा (NIA) ची एक टीम पाहलगामला पोहोचली आहे आणि स्थानिक पोलिसांसोबत तपास करत आहे. पोलिसांनी आसपासच्या परिसरातून काही संशयितांना ताब्यात घेतलं आहे, आणि हल्ल्यावेळी तिथे सक्रिय असलेल्या मोबाइल नंबरचा तपास सुरू आहे. केंद्र सरकारने चार विशेष विमानांची व्यवस्था केली आहे, ज्यामुळे जखमी आणि मृतांचे मृतदेह दिल्ली आणि मुंबईला नेण्यात येत आहेत.
या हल्ल्याचा भारतातील सर्व राजकीय पक्षांनी तीव्र शब्दांत निषेध नोंदवला. जम्मू आणि काश्मीरचे मुख्यमंत्री उमर अब्दुल्ला यांनी हल्ल्याला ‘अमानवीय’ आणि ‘निंदनीय’ म्हटलं, तर प्रधानमंत्री मोदी यांनी हल्लेखोरांना कठोर शिक्षा करण्याचं आश्वासन दिलं. काँग्रेस नेते राहुल गांधी, मल्लिकार्जुन खर्गे आणि इतरांनी पीडितांच्या कुटुंबियांना सर्वतोपरी मदत करण्याचं आवाहन केलं. आंतरराष्ट्रीय स्तरावरही या हल्ल्याचा तीव्र निषेध झाला. अमेरिकेचे राष्ट्राध्यक्ष डोनाल्ड ट्रम्प यांनी म्हटलं, “काश्मीरमधील बातम्या धक्कादायक आहेत. अमेरिका भारतासोबत दहशतवादाविरुद्ध खंबीरपणे उभी आहे.” संयुक्त राष्ट्रांचे सरचिटणीस अँटोनियो गुटेरेस यांनी हल्ल्याला ‘नागरिकांवरील हल्ला अस्वीकार्य’ असल्याचं म्हटलं. रशियाचे राष्ट्राध्यक्ष व्लादिमीर पुतिन, युरोपियन युनियनच्या प्रमुख उर्सुला व्हॉन डर लेयेन, जर्मनीचे चान्सलर ओलाफ शोल्झ आणि इतर अनेक नेत्यांनी भारताला पाठिंबा दर्शवला.
हा हल्ला काश्मीरच्या पर्यटन क्षेत्रासाठी मोठा धक्का आहे, जे नुकतंच पुन्हा रुळावर येत होतं. आगामी अमरनाथ यात्रेसारख्या धार्मिक कार्यक्रमांवरही याचा परिणाम होऊ शकतो. तज्ज्ञांच्या मते, हा हल्ला काश्मीरमधील शांतता आणि प्रगतीला खीळ घालण्याचा पाकिस्तानचा प्रयत्न असू शकतो. भारताने यापूर्वीही अशा हल्ल्यांना कठोर प्रत्युत्तर दिलं आहे, आणि यावेळीही सरकारने दहशतवादाविरुद्ध कठोर कारवाईचं आश्वासन दिलं आहे. हल्ल्याने काश्मीरमधील सुरक्षा व्यवस्थेवरही प्रश्नचिन्ह उपस्थित केलं आहे. बैसारणसारख्या दुर्गम ठिकाणी सुरक्षा यंत्रणा कशी वाढवता येईल, यावर सरकारला विचार करावा लागेल. स्थानिक नागरिकांनीही हल्ल्याचा निषेध केला आहे, आणि अनेकांनी जखमींना मदत केली, जे काश्मिरी संस्कृतीतील आतिथ्याचं प्रतीक आहे.
पाहलगाममधील हा दहशतवादी हल्ला केवळ भारतासाठीच नव्हे, तर संपूर्ण जगासाठी एक चेतावणी आहे की, दहशतवाद अजूनही एक मोठा धोका आहे. या हल्ल्यात आपल्या प्रियजनांना गमावलेल्या कुटुंबियांप्रती आमची संवेदना आहे, आणि जखमींच्या लवकर बरे होण्यासाठी आम्ही अपेक्षा करतो. भारत सरकार आणि काश्मीरमधील स्थानिक प्रशासन या आव्हानाला सामोरं जाण्यासाठी सर्वतोपरी प्रयत्न करत आहे. आपण सर्वांनी एकजुटीने दहशतवादाविरुद्ध लढा द्यायचा आहे, जेणेकरून काश्मीर पुन्हा एकदा शांततेचं आणि सौंदर्याचं प्रतीक बनू शकेल.
