केंद्र सरकारच्या (Central Government) कर्मचाऱ्यांसाठी (Employees) आज, १ एप्रिल २०२५ पासून, एक नवीन पेन्शन योजना – युनिफाईड पेन्शन स्कीम (Unified Pension Scheme – UPS) – लागू होत आहे. सध्या नॅशनल पेन्शन सिस्टम (National Pension System – NPS) अंतर्गत येणाऱ्या कर्मचाऱ्यांसाठी ही योजना एक ऐच्छिक पर्याय म्हणून उपलब्ध असेल. निवृत्तीनंतर अधिक आर्थिक सुरक्षा प्रदान करणे हा या योजनेचा मुख्य उद्देश आहे. विशेषतः खात्रीशीर पेन्शन आणि कौटुंबिक पेन्शनची सोय यामध्ये देण्यात आली आहे.
Central Government युनिफाईड पेन्शन योजनेची वैशिष्ट्ये आणि पात्रता
युनिफाईड पेन्शन स्कीम (UPS) ही एनपीएस अंतर्गत येणाऱ्या केंद्र सरकारच्या विद्यमान आणि नवीन कर्मचाऱ्यांसाठी एक ऐच्छिक (Optional) योजना असेल. या योजनेत सहभागी होण्यासाठी कर्मचाऱ्याला दरमहा आपल्या मूळ वेतनाच्या (Basic Salary) आणि महागाई भत्त्याच्या (Dearness Allowance – DA) १० टक्के रक्कम योगदान म्हणून द्यावी लागेल. नवीन सेवेत दाखल होणाऱ्या कर्मचाऱ्याला ३० दिवसांच्या आत या योजनेचा पर्याय निवडता येईल, तर १२ महिन्यांपेक्षा जास्त सेवा झालेल्या विद्यमान कर्मचाऱ्यांना पुढील तीन महिन्यांपर्यंत अर्ज करण्याची संधी असेल.
या योजनेतील पेन्शन लाभांसाठी पात्र होण्याकरिता कर्मचाऱ्याने किमान १० वर्षांची नोकरी पूर्ण केलेली असणे आवश्यक आहे. १० वर्षांची सेवा पूर्ण करणाऱ्या कर्मचाऱ्याला निवृत्तीनंतर दरमहा किमान १०,००० रुपये पेन्शन मिळण्याची खात्री या योजनेत देण्यात आली आहे. ही योजना विशेषतः कमी वेतन असलेल्या कर्मचाऱ्यांसाठी फायदेशीर ठरू शकते.
Central Government पेन्शन, फॅमिली पेन्शन आणि रिटायरमेंट फंड
या योजनेतील पेन्शनची गणना कर्मचाऱ्याच्या सेवेच्या कालावधीवर आणि शेवटच्या पगारावर आधारित असेल. जर कर्मचाऱ्याने २५ वर्षांची सेवा पूर्ण केली असेल, तर त्याला निवृत्तीवेळी शेवटच्या १२ महिन्यांच्या सरासरी मूळ वेतनाच्या ५० टक्के रक्कम पेन्शन म्हणून मिळेल. कर्मचाऱ्याच्या दुर्दैवी मृत्यूनंतर, त्याच्या कुटुंबाला आर्थिक आधार मिळावा यासाठी, त्याला मिळणाऱ्या अंतिम पेन्शनच्या ६० टक्के रक्कम कौटुंबिक पेन्शन (Family Pension) म्हणून देण्याची तरतूदही यामध्ये आहे. निवृत्तीनंतर कर्मचाऱ्याला एकरकमी रक्कम (Lump Sum) देखील मिळेल, जी त्याच्या शेवटच्या मूळ वेतनाच्या आणि महागाई भत्त्याच्या १० टक्के असेल.
जर एखाद्या कर्मचाऱ्याने २५ वर्षांची सेवा पूर्ण केल्यानंतर, परंतु नियमित निवृत्तीच्या वयाआधी, स्वेच्छा निवृत्ती (Voluntary Retirement Scheme – VRS) घेतली (उदा. वयाच्या ५५ व्या वर्षी, निवृत्तीचे वय ६० असल्यास), तर त्याला पेन्शनचा लाभ त्याच्या नियमित निवृत्तीच्या वयापासूनच (म्हणजे ६० व्या वर्षापासून) मिळेल. ही पेन्शन महागाई भत्त्याशी (DA) जोडलेली असेल, ज्यामुळे वाढत्या महागाईपासून पेन्शनधारकांना दिलासा मिळेल. एकंदरीत, ही योजना खात्रीशीर परतावा आणि सामाजिक सुरक्षेच्या दृष्टीने एक महत्त्वाचे पाऊल मानले जात आहे.
