अंतराळात जीवसृष्टीचा शोध अनेक दिवसांपासून सुरू आहे. चंद्रावर पाणी असल्याचा दावा अनेकदा करण्यात आला आहे, परंतु अद्याप याची पुष्टी झालेली नाही. (Farming in Space) याशिवाय तेथे ऑक्सिजन किंवा सूर्यप्रकाश नाही. असे असूनही, अनेक अवकाश संस्था अवकाशात वनस्पती वाढवण्याचा प्रयत्न करत आहेत, काहींना त्यात यशही मिळाले आहे.
अलीकडेच, भारतीय अंतराळ संस्था इस्रोने देखील SpaDeX मोहीम सुरू केली आहे. याअंतर्गत दोन अंतराळयान पृथ्वीपासून 470 किमी वर सोडण्यात आले. या मोहिमेचा उद्देश दोन अंतराळयानांना एकत्र जोडणे म्हणजेच डॉकिंग करणे हा होता. या मिशनबाबत आणखी एक अपडेट आले आहे. पहिल्यांदाच अंतराळात जीवसृष्टी उगवण्यात यश मिळाल्याचे इस्रोने म्हटले आहे. वास्तविक, मिशन अंतर्गत, इस्रोने PSLV-C60 POEM-4 वर चवळीच्या बिया देखील पाठवल्या होत्या. अवघ्या 4 दिवसात या बियांची उगवण करण्यात यश आले आहे. इस्रोने म्हटले आहे की, या प्लांटमधून लवकरच पानांची निर्मिती अपेक्षित आहे. आता प्रश्न असा आहे की अवकाशात हवा, ऑक्सिजन, सूर्यप्रकाश किंवा पाणी नाही, मग अवकाशात झाडे कशी वाढतात आणि त्या झाडांना पाणी कोण पुरवते?
Farming in Space वनस्पती विशेष चेंबरमध्ये उगवल्या जातात
अंतराळात कोणतीही वनस्पती वाढवण्यासाठी, एक विशेष प्रकारची उशी तयार केली जाते, म्हणजे एक प्रकारचा कक्ष. हे चेंबर वनस्पतींच्या मुळांपर्यंत पाणी, पोषक तत्वे, ऑक्सिजन आणि खत पोहोचवण्यासाठी एलईडी लाईट आणि चिकणमातीची मदत घेते. याशिवाय या वनस्पतींना गुरुत्वाकर्षण आणि सूर्यप्रकाशासाठी कृत्रिम पोषणद्रव्ये दिली जातात. सूर्यप्रकाशाची कमतरता भरून काढण्यासाठी, अतिनील किरण वनस्पतींना दिले जातात.
Farming in Space अंतराळवीर अंतराळात शेती का करतात?
अंतराळात जीवसृष्टीचा शोध घेणारे शास्त्रज्ञ प्रदीर्घ काळापासून तिथल्या जमिनीवरही प्रयोग करत आहेत. यामध्ये चीन आणि अमेरिका आघाडीवर आहेत. आतापर्यंत नासाने अंतराळात हिरवी मिरची, पालक, चायनीज कोबी आणि मोहरीची फुले उगवली आहेत. आता भारतीय अंतराळ संस्थेचे पुढील लक्ष्य अंतराळात पालक पिकवणे हे आहे. वास्तविक, अंतराळात वनस्पती वाढवण्याचा मुख्य उद्देश दीर्घकालीन मोहिमांसाठी अन्नाची गरज भागवणे हा आहे, कारण अंतराळात दीर्घकाळ काम करणाऱ्या अंतराळवीरांना अन्नाची कमतरता भासू शकते. याशिवाय, अंतराळात वनस्पती वाढवून, येथे ऑक्सिजन देखील वाढू शकतो, ज्यामुळे अंतराळ यानामधील हवेची गुणवत्ता देखील सुधारेल.
